Als er iets is wat ik de afgelopen twee maanden geleerd heb, dan is het dat er in onze maatschappij geen plaats is voor de dood. We zijn er niet op voorbereid, we hebben geen kader, het wordt onder de mat geveegd. Voor rouwen is geen tijd, dat doe je maar achter gesloten deuren zodat andere mensen je verdriet niet hoeven te zien.
De eerste uren na het vreselijke nieuws was ik in een soort nuchtere, praktische modus. Ik voelde dat ik meteen naar mijn ouders moest, maar ging er op een vreemde manier van uit dat ik daar ook niet echt nodig was. Dat ik de volgende dag weer op post zou zijn op mijn werk, want uiteindelijk kan je toch niets meer aan de zaak veranderen. He is gone, en dat zal morgen ook nog zo zijn.
Ik werd opgehaald door een nonkel, het was al bijna middernacht toen ik mijn ouderlijke huis binnenstapte. Ik denk dat ik daar pas voor het eerst een klein beetje besefte wat er gebeurd was. Iedereen was daar, iedereen was compleet van de kaart. De sfeer die daar hing, daar kan ik nooit woorden voor vinden.
Nochtans was ik even daarvoor nog in een heldere, praktische modus. Ik rondde dringende dingen af voor het werk, bracht mensen op de hoogte en geloofde echt dat ik een dag later weer op post zou zijn. Maar dat was allemaal voor ik binnenstapte en het verdriet voelde toeslaan, ook bij mezelf.
Ik hoop dat niemand het ooit hoeft te voelen, maar de eerste dagen zijn zo verschrikkelijk belangrijk en intens. Zodra ik in de afscheidsbubbel was gestapt, was het onmogelijk om daar uit weg te gaan. Zelfs naar de bakker was te ver, ik wilde iedereen vasthouden. Het was belachelijk naïef om te denken dat ik zou kunnen werken, dat ik op de een of andere manier zou kunnen functioneren. De eerste dagen heb ik zelfs amper iets gegeten. Op planeet afscheid voel je dat niet, op planeet afscheid is daar geen ruimte voor.
Je kan je niet inbeelden hoe groot zo’n klap is en hoeveel dingen er geregeld moeten worden. Ik heb dat voor een groot stuk op mij genomen. Ik heb de brief gemaakt, het afscheid in elkaar gestoken, het kaartje gemaakt. Dat zijn dingen die moeten gebeuren, dingen waar ik ook goed in ben, maar die tegelijkertijd nog nooit in mijn leven zo moeilijk zijn geweest. Normaal vloeien de woorden er zo uit, maar toen was het anders. Ik was redelijk ‘sterk’ tot ik mijn tekst voor de begrafenis moest schrijven. Op dat moment kreeg ik een gigantische boks. En sinds dat moment bleven de stompen komen.
“Dat is 1 werkdag, voor een bloedverwant in de tweede graad die niet onder hetzelfde dak woont. Dit is te staven met een kopie van het overlijdensbericht.”
Dat was de uitleg die ik kreeg van de personeelsdienst. Mijn broer had zich net van het leven beroofd en van de wet mocht ik alleen de dag van de uitvaart ‘thuis’ zijn.
Ik zal hoe zeggen hoe dat voelt, beste wet. Alsof het niet bestaat, alsof hij er nooit is geweest, alsof rouwen iets is wat niet mag of voor zwakke mensen is. Want uit alle hoeken hoor ik nog steeds “neem je tijd”, maar de maatschappij bedoelt iets anders. De maatschappij bedoelt dat het economisch niet verantwoord is om afscheid te nemen. Doe maar gewoon door, het brengt toch niemand terug.
Ik heb uiteindelijk negen volle werkdagen totaal niet naar mijn gloednieuwe job omgekeken. Daarna ben ik thuis begonnen met werk in te halen. Het lukte me toen echt niet om me in de grote, boze buitenwereld te begeven. Ik kon amper ademen in mijn cocon, ik kreeg totaal geen lucht daarbuiten. Maar ik ging dapper aan de slag. Nog een week later ging ik echt weer voor de klas staan. Dat was een onmogelijke berg, maar ik klom erover. De examens kwamen er aan, ik wilde niemand in de steek laten, ik wilde er zijn voor mijn studenten.
Vandaag zijn we twee maanden verder. De fantastisch gewaardeerde stroom kaartjes is gestopt, de berichtjes sterven uit, het begrip dwarrelt weg. Ik snap dat mensen het vergeten of zichzelf geen houding weten te geven, maar voor mij (en de rest van mijn omgeving) staat de wereld nog steeds stil. En ik moet nog steeds elke dag door. Verder. Voort. Door.
Eén dag rouw van de wetgever, dat is zo ziekelijk triestig dat ik er bijna moet om lachen. Voor een geboorte zijn er tal van systemen, voor rouw is er niets. Uiteraard zijn er oplossingen, je bent dan wel ‘ziek’ volgens de dokter. Iets wat eigenlijk al vreselijk gewrongen aanvoelt, want ‘ziek’ ben je niet. Ziek van verdriet misschien wel, maar daar bestaat een woord voor: rouw.
Alleen is ‘rouw’ geen term in het woordenboek van deze maatschappij.
Ik hoop dat we daar echt verandering in kunnen brengen. Want er is maar één zekerheid als je geboren wordt: je gaat ook dood. Dus dat zou wel een deftige plaats mogen krijgen in onze maatschappij. Meer dan een dag, want los van de mentale klap heb je gewoon veel meer tijd nodig om alles te regelen. Voor mezelf kan ik alleen maar hopen dat mijn dapperheid later niet in mijn gezicht ontploft. En dat iemand met bepaalde politieke armen dit leest, zodat er misschien eens iets beweegt en rouw een lemma mét tekst wordt.
Ik ben ooit een week na het overlijden van mijn man terug gaan werken. Daar krijg je trouwens heel gul drie dagen voor. Ik was zelfs te braaf om ziekteverlof te vragen (terwijl mijn huisarts uit zichzelf langskwam en me dat zeker had gegeven), ik nam dus vakantie op.
We zijn nu 10 jaar verder en het kan nog met momenten heel vers en rauw aanvoelen.
Blijf jij er maar gewoon over praten als je de nood voelt. Soms is dat hetgeen andere mensen nodig hebben om het onwennige van het onderwerp te kunnen opzij schuiven.
En mocht ik je adres hebben, ik schreef alsnog een kaartje!
Sofie, alweer de nagel op kop. Ik blijf je lezen, ook al reageer ik niet altijd op alles. Weet dat ik soms aan je denk!
dikke dikke knuffel
Sofie, je hebt zo hard gelijk! 1 dag, dat is belachelijk … Doet me denken aan mijn ex-directeur die vond dat ik op de avond van de begrafenis van mijn oma naar een receptie moest. Ah ja, want ik had me daar een maand van tevoren toch voor opgegeven? Chance dat mijn collega’s toen zijn gaan praten met dat ‘mens’.
Ik ken je niet persoonlijk, maar ik heb tonnen respect voor jou. Ik zou misschien al twee maanden in ziekteverlof zijn en in de zetel liggen en mijn kinderen verwaarlozen als ik meemaakte wat jij hebt meegemaakt. Weet dat er mensen zijn die aan je denken … Veel goede moed nog!
Sofie, het is absurd dat je voor een broer maar 1 dag afwezig mag zijn… In onze maatschappij moet je presteren.
Rouw verwerken zou willen zeggen dat je het achter je laat maar dat kan je nooit, je zal altijd de zus van blijven. Maar ooit zal je het een plaats in je hart kunnen geven. Dit vraagt tijd…veel tijd. Ik ken je niet persoonlijk maar toch raakt je verhaal me. Ik wens je dan ook nog veel kracht en sterkte. Ik hoop met heel mijn hart dat je snel positief nieuws hoort.
Dag Sofie,
Ken je Beyond the spoken? Ze helpen rituelen bouwen rond rouw en verlies, ook voor niet erkend verlies. Misschien vind je hier wat licht in deze donkere tijden: http://www.beyondthespoken.eu
X
Sofie,
Jammer genoeg heb ik dezelfde ervaring. De eerste dagen is iedereen heel begripvol. Ik kreeg drie dagen op het werk, maar geen probleem dat ik een paar dagen langer weg bleef. Maar toen was het allemaal nog niet zo doorgedrongen, er waren ook zo veel praktische zaken te regelen. Nu, 10 maanden later lijkt iedereen het vergeten te zijn, terwijl het voor mij elke dag meer pijn doet.
Als iemand er toch naar vraagt of als het onrechtstreeks ter sprake komt, laat ik meteen mijn tranen de vrije loop. Veel mensen schrikken, maar zijn dan toch ook heel begripvol.
Van mij krijg je dus geen ‘tijd heelt alle wonden’, maar ik zou eerder zeggen dat het geen kwaad kan je emoties te tonen en aan te geven dat het niet meer gaat…
Sarah
Ook ik heb net hetzelfde meegemaakt zoals jij. De begrafenis was 31 december. Op 2 januari ging ik werken. De periode tussen kerst en nieuwjaar is mijn meest gehate periode van het jaar. Rouwen duurt heel lang en is voor iedereen anders. Kan je wel zeggen dat de grote pijn echt minder wordt, en het spreekwoord tijd heelt alle wonden klopt.
Belachelijk is dat, één dag. Ik had het ook bij mijn grootvader: ik zat in het buitenland toen hij – op een zaterdag – stierf, keerde op zondag terug en had theoretisch op maandag niet eens naar mijn vader en mijn grootmoeder kunnen gaan, want die ene dag had ik nodig voor zijn begrafenis. Ik ben wel naar hen gegaan natuurlijk, maar dat betekende dan een dag verlof nemen (wat als “schijnzelfstandige” in een bureau neerkwam op een dag helemaal niets verdienen; een kleine prijs, maar tegelijk ook wrang). Toen ik dan las dat dat aantal dagen hetzelfde zou zijn bij mijn broer, begreep ik er al helemaal niets meer van.
Het is ook zo absurd: als alles normaal verloopt, dan verlies je je broers of zussen pas wanneer je gepensioneerd bent en dan heb je “meer dan genoeg tijd” om hen te begraven en om hen te rouwen. Net daarom is die ene dag ook zo belachelijk, want wanneer je hem nodig hebt, is dat negen op de tien (ik negeer even die broers en zussen met een groot leeftijdsverschil) omdat de overledene jong is. En neen, het is niet omdat iemand oud is dat je er géén verdriet om hebt, maar verdomme, iemand verliezen wanneer die nog echt jong is, dat harkt er veel meer op in. Want naast het verlies op zich, is er ook de vraag “waarom nu al?” (en dan wil ik niet eens denken aan wat de vraag “waarom heeft hij die keuze gemaakt” oproept). En dus heb je zéker meer nodig dan één dag.
Fuck onze prestatiemaatschappij!
Gisteren zag ik trouwens deze Winteruur met Lennert Coorevits, die op sommige punten heel herkenbaar was voor mij, maar mij ook heel erg deed denken aan jou:
https://www.vrt.be/vrtnu/a-z/winteruur/4/winteruur-s4a33/
Hejj Sofie,
Ik vind eigenlijk dat je bij alles in onze maatschappij te weinig tijd krijgt.
Ik vond mezelf fysiek hersteld na de bevalling na 9weken maar voor de rest was ik niet klaar en mijn baby die full time borstvoeding kreeg ook niet. Ja er zijn verlofregelingen maar er is ook veel inkomensverlies, waardoor veel moeders moeten gaan werken…
Ben je ziek, meestal 3 dagen thuis, hoe vaak voel jij je dan echt hersteld en klaar om te werken?
Alles draait zo hard om dat werken, geld verdienen en zovelen moeten ploeteren om vooral mentaal te overleven. (Om uiteindelijk toch de prijs te betalen, als mens maar ook onze economie met al die burn outs, langdurig zieken,…)
Sterkte en ook al ken ik jou of je broer niet, het lijkt nog steeds recent dat jullie afscheid moesten nemen.
X
Hey Sofie. Je hebt zeker een punt. 1 dag is veel te weinig. Ziek ben je dan weer wel vind ik: ziek in je emoties. Wat je gevoel van het wegebben van begrip betreft: ik snap echt je gevoel. Ben er ooit ook geweest. Maar nu aan de andere kant staande,ik denk dat de warmte en het begrip er nog steeds zijn. Ik lees je post en reageer zoals zoveel anderen. Er wordt echt aan jullie gedacht en jullie worden gemist. Eventueel de wens niet langs te komen Word gerespecteerd. Mensen doen denk ik wat hun het beste lijkt te doen. Omdat er om jullie gegeven word. Jullie zitten bij zoveel mensen in het hart, hoe zou men jullie dan kunnen vergeten. Mijn kaarsjes branden elke dag voor jullie. Ik ben er zeker van dat er van jullie gehouden wordt,al is het nu minder tastbaar en wat meer op afstand.
Je hebt gelijk. We geven geen ruimte aan rouw. Afscheid nemen blijft teveel een taboe ook. 🙁
Ik hoop dat jouw werkgever en collega’s je steunden met je “ziek zijn” en je wel de ruimte gaven en het begrip. En nog steeds wanneer het moeilijk gaat.
Zelfs voor ‘gewone vrienden’ zou (zou omdat we uiteraard geen dag krijgen) 1 miezerige dag veeel te weinig zijn, laat staan voor familie.
Ik hoop echt dat jullie weten dat jullie echt niet alleen staan in jullie verdriet.
Ik vind het prachtig hoe jij je zo mooi (zo puur) kan uitdrukken. Blijf dat vooral doen… hoe lang je het ook ‘nodig mag hebben’.
Weet dat hij nog lang niet vergeten is en nog hard gemist wordt. Ook hier dragen we hem nog elke dag mee en is de pijn nog behoorlijk rauw. We vloeken nog vaak op de keuze en het verlies. Weproberen hem vooral met een glimlach te gedenken en misschien lukt dat ooit ook wel. Dat er niet na die glimlach een stille traan of pijnlijke gedachte volgt en het oneindige gemis misschien draaglijk wordt
Veel liefs
Ik kan dat niet begrijpen. Toen mijn grootmoeder stierf, had ik maar één dag, en dan nog enkel de dag van de uitvaart. Had die in een weekend geweest, had ik het mogen vergeten. Hoe schandalig is dat eigenlijk? Wie verzint zoiets? Desnoods is het onbetaald verlof hé (zoals sociaal verlof) maar astemblieft, daar mogen ze nu echt eens iets aan doen.